Voor minderjarigen van 16 jaar en ouder geldt dat ze volledig bekwaam zijn tot het aangaan van een geneeskundige behandelingsovereenkomst. Ze zijn daarmee gelijkgesteld aan volwassenen. Dit geldt voor zowel eenvoudige als meer ingrijpende medische behandelingen. Toestemming van de ouders is niet nodig, tenzij de minderjarige niet in staat is tot redelijke waardering van zijn belangen. Een hulpverlener hoeft echter niet altijd in te stemmen met de wensen van de minderjarige. Een hulpverlener is gebonden aan de norm van een ‘goed hulpverlener’ (artikel 7:453 Burgerlijk Wetboek) en mag een medische behandeling in strijd met het belang van de minderjarige weigeren.

Voor minderjarigen van 12 tot en met 15 jaar geldt dat zij bekwaam zijn tot rechtshandelingen die in het maatschappelijk verkeer gebruikelijk zijn. Dat betekent dat de minderjarige bijvoorbeeld zonder toestemming van de ouders de huisarts of de tandarts mag consulteren. Voor alle andere medische behandelingen geldt dat dubbele toestemming is vereist: zowel de gezaghebbende ouder(s) als de minderjarige moeten toestemming geven. Daarop zijn drie uitzonderingen mogelijk. Ten eerste mag de medische behandeling plaatsvinden zonder toestemming van de ouder(s) als het ter voorkoming van een ernstig nadeel van de minderjarige nodig is. Ten tweede kan de hulpverlener toch tot de behandeling overgaan als ouders toestemming weigeren, maar de minderjarige weloverwogen deze behandeling blijft wensen. Ten derde is alleen de toestemming van de ouder(s) nodig als de minderjarige niet in staat is tot redelijke waardering van zijn belangen.

Bij minderjarigen onder de 12 jaar geldt dat alle rechten uitgevoerd worden door de gezaghebbende ouder(s); de ouders moeten toestemming geven voor de geneeskundige behandeling en de minderjarige heeft zelf geen enkele beslissingsbevoegdheid.
Weigering toestemming geneeskundige behandeling door ouders of minderjarige
Wat kan er gebeuren als ouders of de minderjarige toestemming weigeren voor een geneeskundige behandeling, terwijl artsen c.q. andere hulpverleners de medische behandeling noodzakelijk vinden? Een zorgverlener mag zich niet zomaar neerleggen bij een weigering van de toestemming. Dit kan namelijk strijd opleveren met de norm van een ‘goed hulpverlener’, zoals is neergelegd in artikel 7:453 van het Burgerlijk Wetboek. Als de ouders of de minderjarige boven de 12 jaar blijven weigeren, dan kan er vervangende toestemming worden gevraagd aan de rechter. In het geval een medische behandeling van een minderjarige jonger dan 12 jaar noodzakelijk is om ernstig gevaar voor diens gezondheid te voorkomen en de gezaghebbende ouder(s) weigeren toestemming te verlenen, kan worden ingegrepen met een kinderbeschermingsmaatregel (ondertoezichtstelling). Bureau Jeugdzorg wordt dan bevoegd vervangende toestemming voor de noodzakelijke medische behandeling te vragen aan de kinderrechter (artikel 1:264 Burgerlijk Wetboek). Als beide ouders met het gezag zijn belast en één ouder weigert toestemming, terwijl de andere ouder toestemming verleent, dan kan deze andere ouder dit meningsverschil aan de rechter voorleggen en vragen om vervangende toestemming voor de medische behandeling (artikel 1:253a Burgerlijk Wetboek).